Postępowanie cywilne co do zasady nie jest postępowaniem bezpłatnym. Występują koszty postępowania, na które składają się m.in. koszty sądowe. Koszty sądowe to wszelkie płatności, które należy uiścić na rzecz Skarbu Państwa w związku z wszczęciem, prowadzeniem i zakończeniem postępowania cywilnego w danej sprawie.

Konieczność ponoszenia kosztów sądowych nie może ograniczyć prawa jednostki do dochodzenia swoich praw. W związku z tym ustawa o kosztach sądowych przewiduje możliwość zwolnienia przez sąd strony od kosztów sądowych, w przypadku gdy strona nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Kluczowym jest tutaj sformułowanie „koniecznego utrzymania”, które oznacza, iż strona znajduje się w trudnej sytuacji finansowej i wszelkie koszty sądowe wprowadziłyby ją w stan ubóstwa.

Osoba ubiegająca się o zwolnienie od kosztów sądowych jest zobowiązana do udzielenia szczegółowych informacji o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie w tym przedmiocie należy złożyć na urzędowym formularzu.

Jednak to, czy strona zostanie zwolniona, zależy od decyzji sądu. Sąd może zwolnić stronę w całości lub w części od kosztów sądowych lub odmówić zwolnienia.