Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, żeby sąd
orzekł separację. Zupełny rozkład pożycia oznacza, że pomiędzy małżonkami łącząca ich wcześniej
więź uczuciowa, fizyczna i ekonomiczna zupełnie się rozpadła. Separacja jest jednak niedopuszczalna,
jeśli w jej skutek miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków lub gdyby jej
orzeczenie było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Postępowanie przed sądem może odbyć się w trybie procesu, zakończone wyrokiem – kiedy to jeden
z małżonków żąda separacji lub w trybie postępowania nieprocesowego, zakończone
postanowieniem – kiedy małżonkowie żądają separacji na zgodny wniosek.

Orzeczenie separacji ma skutki takie, jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa
stanowi inaczej. Jednak małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa. Jeżeli
wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do
wzajemnej pomocy.

Orzekając separację na podstawie zgodnego żądania małżonków, sąd nie orzeka o winie rozkładu
pożycia. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Na zgodny wniosek małżonków sąd orzeka o zniesieniu separacji pomiędzy stronami.